Financiële samenvatting

Door het vaststellen van de voorliggende programmabegroting 2025 autoriseert de gemeenteraad de financiële middelen (exploitatie- en investeringsbudgetten) die zijn verbonden aan de programma’s. De raad geeft hiermee inhoud aan zijn kaderstellende rol. Deze autorisatie vindt plaats op programmaniveau, zoals geregeld in de wet Dualisering Gemeentebestuur.

Het college van burgemeester en wethouders is na autorisatie van de gemeenteraad bevoegd uitvoering te geven aan taakvelden van de betreffende programma’s. Voor zover het college binnen de door de raad per programma aangegeven budgetten blijft (en uiteraard met inachtneming van de te bereiken resultaten) hoeft het college géén begrotingswijzigingen aan de raad voor te leggen. Middels de programmarekening legt het college verantwoording af aan de raad over de uitvoering van de programma’s en dus ook over de besteding van de middelen en de bereikte resultaten. Het schuiven van budgetten tussen verschillende programma’s kan slechts plaatsvinden via een – door de raad vastgestelde – begrotingswijziging, als onderdeel van de bestuursrapportage of slotwijziging.

Ieder programma bestaat uit een aantal subtaakvelden.
De basis voor de voorliggende programmabegroting 2025 wordt gevormd door de jaarschijf 2025 uit de begroting 2024 inclusief de bestuursrapportage 2024 en reeds vastgestelde begrotingswijzigingen.

Overzicht verloop begrotingssaldi 2025-2028

Maatregelen vanwege korting gemeentefonds 2026 en verder
We moeten constateren dat de gemeente Stein, net als het gros van de gemeenten vanaf enig jaar, géén structureel sluitende begroting kan aanbieden. De gevolgen van de korting op het gemeentefonds zijn van dien aard, dat wij dit als gemeente Stein niet eenzijdig kunnen oplossen. Bij de behandeling van de kadernota 2025 is er unaniem ingestemd om het advies van de VNG te volgen, en deze tekorten dan ook niet nu al op te lossen.

Grofweg zijn er drie oplossingsrichtingen waardoor het financieel tekort vanaf 2026 kan worden opgelost of teruggebracht.

Het Rijk komt met voldoende middelen
De gesprekken tussen het Rijk en de VNG (namens alle gemeenten) over voldoende middelen voor het uitvoeren van de gemeentelijke taken zijn nog niet afgerond. Het VNG blijft het nieuwe kabinet duidelijk maken dat er vanaf 2026 onvoldoende middelen voor gemeenten beschikbaar zijn om alle taken uit te kunnen voeren.

Takendiscussie over (teruggeven van) medebewindstaken
De meest vergaande oplossingsrichting is het teruggeven van medebewindstaken. Omdat dit het meest effectief is als dit door de gemeenten als collectief gebeurt, is dit ook een rol van het VNG.
De discussie en gesprekken daarover worden dan ook op landelijk niveau gevoerd.

Eigen maatregelen
De hoop blijft gevestigd op een positieve uitkomst van de gesprekken tussen de VNG en het nieuwe kabinet. Maar dat neemt niet weg dat we ons wel moeten voorbereiden op ombuigingen. Dit past ook in het begrotingsadvies van de VNG.
Het gaat hier met name om het beschrijven van de mogelijke denkrichtingen met de bijbehorende effecten. Deze maatregelen worden op dit moment nog niet daadwerkelijk verwerkt of in werking gezet.
Eigen maatregelen kunnen onderscheiden worden in 3 categorieën: het verhogen van inkomsten, het verlagen van uitgaven en het wijzigen van begrotingsprincipes.

Verhoging inkomsten

• Inzet reserves

Een onttrekking aan een reserve wordt altijd als incidenteel beschouwd. Een onttrekking uit de reserves kan daardoor niet gebruikt worden als structureel dekkingsmiddel. In het Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen (BOFv) zijn echter nieuwe afspraken gemaakt. Daarmee kunnen gemeenten vanaf 2024, het deel van de algemene reserve wat niet benodigd is om risico’s op te vangen, aanwenden voor het dekken van structurele lasten. Hiervoor gelden wel strenge voorwaarden. Deze maatregel kan helpen om actuele knelpunten op te lossen en is geen oplossing voor structurele problemen.

• Verhogen toeristenbelasting of OZB-inkomsten

Op dit moment is het tarief van de toeristenbelasting € 2,13  per nacht. Indien er naast de gebruikelijke indexering een extra stijging van bijvoorbeeld 5% toegepast zou worden, zou dit resulteren in een extra opbrengst van € 10.450.
Op dit moment wordt er bij de OZB-opbrengsten alleen een prijsindex toegepast. Je zou er voor kunnen kiezen om hier bovenop een extra stijging toe te passen.  Een eenmalige extra stijging van bijvoorbeeld 1%, zou resulteren in een extra opbrengst van € 63.000 structureel.

Verlaging van kosten

• Kerntakendiscussie

Een kerntakendiscussie is een methodiek van strategische heroriëntatie. Tijdens zo’n heroverwegingsproces worden bestaande ambities, bestaand beleid en huidige uitvoeringspraktijk kritisch met elkaar in verband gebracht. Wat doen we nu? Wat levert dat op? Wat moeten we blijven doen? Wat kan anders? Waar kunnen we mee stoppen?

• Budgetten verlagen of schrappen

Hier is het belangrijk om te onderzoeken welke mogelijke maatregelen er binnen de bestaande begroting zijn om budgetten te verlagen, zonder dat er ambities of bestaand beleid rigoureus bijgesteld dienen te worden.  

• Investeringsplanning

In de begroting is voor 2025 t/m 2028 circa € 65 miljoen aan investeringskredieten opgenomen. De kapitaallasten van die investeringen drukken op de begroting vanaf de jaren na de realisatie van de investering, gedurende de afschrijvingstermijn. De afschrijvingstermijn is gebaseerd op de economische levensduur.
Besparingen realiseren op de kapitaallasten kan door het verlagen of schrappen van investeringen of het dekken van investeringen uit de algemene reserve via het vormen van een kapitaallastenreserve. Tevens kan herprioritering/ het meer spreiden van investeringen ook een besparing opleveren.

Begrotingsprincipes wijzigen

• Voorzichtigheidsprincipe

Het voorzichtigheidsprincipe of voorzichtigheidsbeginsel houdt in dat verliezen en kosten worden genomen als ze voorzien zijn en winsten of opbrengsten pas als realisatie zeker (genoeg) is.
Bij het vaststellen en/of bijstellen van budgetten wordt dit principe ook toegepast. Hoewel dit een goed principe is om te gebruiken bij het opstellen van een realistische begroting is dit ook één van de oorzaken van de resultaten bij de jaarrekening, zo blijkt uit analyses.
Omdat gemeenten geen stelpost mogen opnemen voor onderuitputting, wordt onderzocht in welke mate dit voorzichtigheidsprincipe deels los(ser) gelaten kan worden.
Risico van het loslaten van dit principe kan zijn dat sneller sprake kan zijn van tekort op budgetten.
Enkele voorbeelden zijn het lager opnemen van budgetten waar een of enkele jaren sprake is van onderuitputting, inkomsten hoger opnemen naar aanleiding van voorgaande jaren en minder voorzichtigheid bij het opnemen van de algemene uitkering (zoals onderuitputting van het btw-compensatiefonds). Hiermee accepteren we dus dat we sneller bij de raad terug moeten komen als we een te krappe inschatting hebben gemaakt.

• Systematiek herzien belastingbeleidsplan

Op dit moment is via het belastingbeleidsplan vastgesteld wat de systematiek is voor het berekenen van de OZB-tarieven. Op dit moment wordt er een indexering toegepast op de OZB-opbrengst en hierin geen rekening gehouden met de WOZ-waardeontwikkeling. In 2025 wordt het belastingbeleidsplan opnieuw geactualiseerd en kan onderzocht worden of er een herziening van de systematiek dient plaats te vinden.